Það má vera ljóst að fráfall Jóns Leifs hlaut að hafa afgerandi áhrif á starfið innan Tónskáldafélagsins. Stofnfélagar og eldri félagar voru smátt og smátt að falla frá og yngri mönnum fjölgaði að sama skapi í félaginu. Varaformaður Jóns Leifs, Dr. Hallgrímur Helgason tók nú við stjórn í félaginu en þó aðeins í skamman tíma. Hallgrímur, sem á þessum tíma gegndi prófessorsstöðu við háskólann í Saskatchewan í Kanada, var staddur hér á landi um sumarið en fór utan 30. ágúst. Hann fól varamanni sínum, Sigurður Þórðarsyni að gegna formennsku þá um veturinn og samþykkti stjórn félagsins að fresta aðalfundi, sem annars átti að vera í febrúar fram í maímánuð þegar Hallgrímur kæmi heim að nýju að loknu skólaári (Sigurður lést nokkrum mánuðum síðar og benti Hallgrímur þá á Áskel Snorrason sem sinn varamann en Áskell treysti sér ekki til þess sökum lasleika).

Ákvörðunin um frestun aðalfundar kvisaðist út um haustið og sættu yngri menn sig ekki við þessa ráðstöfun. Var óskað eftir félagsfundi að loknum aðalfundi STEFs, 5. október og samþykkti fundurinn tillögu þess efnist að skora á stjórn félagsins að halda aðalfund á lögboðnum tíma. Hallgrímur kom til Íslands um jólin og var aðalfundur haldinn 3. janúar. Formaður flutti á fundinum eftirfarandi skýrslu um starf Jóns Leifs fyrir félagið. Kemur hún fram á eftirfarandi hátt í gerðabók félagsins:

Í upphafi fundar lýsti formaður undrun sinni yfir tillögu frá 5.10. gegn frestun aðalfundar. Á 17 ára tímabili hefði níu aðalfundum verið skotið á frest og engin tillaga nokkru sinni komið fram gegn því.

Formaður dró fram þáttaskil í félaginu með láti Jóns Leifs. Væri því sæmandi að minnast lauslega ferils hans í félagsmálmum. 6. september 1925 var hann helzti hvatamaður að stofnun Bandalags íslenzkra listamanna. Eftir langa útivist erlendis á hann mestan þátt í stofnun Tónskáldafélags Íslands 25. júlí 1945. Fyrsti ritari var núverandi formaður. Skömmu síðar hefst fyrsti undirbúningur að stofnun STEFs. Var núverandi formaður upphafsmaður nafnsins og safnaði fyrstu umboðum, sem STEF var stofnað með. Ennfremur útvegaði hann öll nauðsynlegustu skilríki frá KODA, STIM og TONO. Leifs á mestan þátt í opnun íslenzkrar músíksýningar 21.1.1947. Hún flýtir fyrir því, að Ísland gengur í Bernarsambandið 7.9.1947. Nú er ekkert lengur til fyrirstöðu, að STEF sé formlega sofnsett 31.1.1948 en Leifs var formaður þess til dauðadags að einu ári undanteknu. Eftir tillögu Leifs er Ísland 1948 tekið upp í Tónskáldaráð Norðurlanda og er hann forseti þess 1952-54. Sama ár (48) gerist Ísland aðili að samnorræna höfundarréttarbandalaginu og að alþjóðlegum samtökum höfundarréttar í Buenos Aires. 1949 undirritar Leifs fyrstu samninga við systurfélög STEFs, fyrst við STEIM, svo við TONO, KODA, þá við Holland, Belgíu, Frakkland o.s.frv. Með þessu var borgið heilu í höfn því réttindarmáli íslenzkra listamanna, sem mikilvægast mun vera og verða í bráð og lengd. Án tilkomu J. Leifs hefði réttindabaráttan geta tafizt um fjölda ára, og hvert ár kostað milljóna tap. Mikil væri því þakkarskuld allra skapandi íslenzkra tónlistarmanna við Jón Leifs. - 17. júní 1954 átti Leifs frumkvæði að stofnun "Conseil International des Compositeurs" á Þingvöllum.

Með stofnun Tónskáldafélgsins og systurfélags þess, STEFs skapast algjörlega ný og gjörbreytt aðstaða fyrir íslenzk tónskáld. Í fyrsta skipti í sögunni njóta nú höfundar arðs af fluttum tónverkum sínum á Íslandi og erlendis. Oft hefur því verið fleygt, að J. Leifs hafi unnið einkum fyrir sérhagsmuni sjálfs sín og notið launa þar eftir. En að öllu athuguðu hefur enginn íslenzkur tónlistarmaður markað svo djúp spor til sameiginlegrar velferðar allra íslenzkra tónskálda sem hann. Og laun hans voru ekki hærri en hjá meðal músíkprófessor við háskóla í Norður-Ameríku.

Útbreiðslumál lét J. Leifs jafnan til sín taka. Því fleiri sem íslenzk tónverk verða til og því meir sem þau verða flutt, því meiri arð gefa verkin. Þessi mál voru því eitt af aðalstefnumálum félagsins, iðuglega rædd á fundum þess, jafnvel að viðstöddum boðnum menntamálaráðherra. Þannig var núverandi formaður á félagsfundi 21. maí 1957 kosinn í nefnd til útbreiðslu íslenzkra tónverka. Nú voru afrituð og fótókópéruð verk ýmissa félgasmanna og dreift út til flutnings, verkaskrá Edition Islandia var send út í mörg hundruðum eintaka og sextugsafmæli Jóns Leifs var undirbúið með því að taka saman verk hans á fjölritaðan lista og senda út til um 700 músíkfélga og stofnana í útbreiðsluskyni ásamt vélrituðu bréfi. Síðar tók núverandi formaður sæti í tónlistarnefnd Menningarsjóðs og lagði til sem formaður nefndar að músíkforlag yrði stofnað undir heitinu Musica Islandica. Á árunum 1961-66 voru út gefin 25 tónverk og lagasöfn eftir 14 íslenzk tónskáld. Var höfundum greitt fyrir handrit og fengu auk þess 15 ókeypis eintök. Ríkisútvarpið lagði fram mikilsverða samvinnu. Verkunum var dreift til eitt hundrað erlenda útvarpsstöðva um allan heim. Við það örvaðist flutningur erlendis verulega og gjaldreyistekjur STEFs jukust að mun.

31.1.1968 er á aðalfundi einróma samþykkt að stofna útbreiðslumiðstöð íslenskra tónlistar en fresta endanlegri stofnun slíks dótturfélgs Tónskáldafélgsins til 24.2. á framhaldsaðalfundi. En áður en sá fundur er haldinn, klýfur hópur félagsmanna sig út úr og stofnar Tónverkamiðstöð 21.2. þvert ofan í samþykktir aðalfundar. Í síðasta bréfi J. Leifs til núverandi formanns kvaðs hann (J.L.) ekki hafa verið boðaður á þann stofnfund. Mun það rétt vera. Fundur var ekki skriflega boðaður, svo sem venja er þá stórmál liggja fyrir, og ennfremur mun hann ekki hafa verið boðaður sem stofnfundur. Formaður lýsir sig andvígan meðferð þessa máls og telur klofningsmenn freklega hafa brotið í bág við hagsmuni og yfirlýsta stefnu Tónskáldafélagsins. Harmar hann að slíkur skyldi reynast viðskilnaður félagsmanna við Jón Leifs áður en hann lézt í júlílok. Verðskuldaði hann ekki þá framkomu sem hinztu kveðju.

Vissrar reiði virðist gæta í þessari frásögn Hallgríms. Hann hafði jú dvalið burtu frá góðu gamni á þessum umbrotatímum hjá félaginu og óskaði hann eftir því á þessum fundi að það yrði bókað "að honum hefði aldrei verið boðið að gerast aðili að Tónverkamiðstöðinni nóg boðið að senda verk til útbreiðslu á vegum hennar" .

Það er nú að bera í bakkafullan lækinn að biðja menn að iðrast einnar eða annarar framkomu í garð Jóns Leifs því það verður að segjast eins og er að hann sjálfur túlkaði hugtakið "framkoma" í lifandi lifi ákaflega frjálslega og er ekki víst að hann hafi gert sér fyllilega grein fyrir hvað það hugtak þýddi. En hvað sem því líður þá átti Jón Leifs geysimargt gott skilið fyrir hönd Tónskáldafélags Íslands. Á þessum fundi var samþykkt tillaga Hallgríms Helgasonar þess efnis "að minningarrit um Jón Leifs verði gefið út á vegum Tónskáldafélags Íslands. Þetta rit verði út komið árið 1974 á 75 ára afmæli Jóns Leifs."

Í ársbyrjun 1971 var samþykkt að fara þess á leit við Jónas Kristjánsson rithöfund að taka að sér verkið en ekkert kom ritið út. Þessi hugmynd var m.a. endurvakin á aðalfundi félagsins árið 1975 af Hallgrími Helgasyni, sem þá var aftur flutt til Íslands. Hafði stjórn félagsins samand við ekkju Jóns Leifs, Þorbjörgu Leifs um tillögur að útgáfunni og einnig stjórn Menningarsjóðs, en frú Þorbjörg áskildi sér rétt til að samþykkja ævisöguritarann.

En það var ekki bara rit um æfi og störf Jóns Leifs sem vantaði heldur og var það einskonar "tíðarandi" að hafna verkum hans til flutnings. Lagðist þar á eitt dómur manna og hatur á hinni hörðu framgöngu Jóns sem baráttumanns fyrir réttindum tónskálda og á honum sem tónskáldi og listamanni. En augu yngri kynslóðarinnar var opin fyrir listamanninum í Jóni Leifs og kallaði ástandið fram eftirfarandi tillögu frá Leifi Þórarinssyni og Atla Heimi Sveinssyni:

Aðalfundur Tónskáldafélags Íslands lýsir yfir undrun sinni á því, hve verk Jóns Leifs hafa verið sniðgengin á efnisskrá Sinfóníuhljómsveitar Íslands undanfarin misseri. Að vísu hefur eitt verka hans, Trilogia piccola op. 1, verið auglýst til flutnings nokkrum sinnum, en ávallt verið fellt niður á síðustu stundu. Verk þetta er raunar eitt þeirra, sem höfundur taldi til sinna léttvægari smámuna, en þó stenzt það fyllilega smanburð við það bezta, sem samið hefur verið af sinfónískri tónlist á Íslandi. Trilogia piccola er auðvelt verk í flutningi og áheyrilegt, jafnvel óvönum tónlistarunnendum; útstrikun þess af efnisskránni hlýtur að stafa af annarlegum ástæðum. Aðalfundur Tónskáldafélags Íslands leggur til, að eitt af meiriháttar verkum Jóns Leifs verði tekið til meðferðar á hljómleikum S.Í. innan tíðar, og mætti í því sambandi benda á eitt af merkilegustu verkum Jóns Leifs: Sögusinfóníuna.

Reykjavík 27/2. 1971
Leifur Þórarinsson
Atli Heimir Sveinsson.

Ákveðin sátt var orðin um stofnun tónverkamiðstöðvar og á aðalfundi í janúar 1969 var samþykkt tillaga Hallgríms Helgasonar um "að þrír menn, einn úr tónskáldafélagi Íslands, einn úr STEFi og einn frá tónverkamiðstöðinni verði kosnir til þess að ræða sameiginlegan grundvöll að tónverkamiðstöð sem systurfélag tónskáldafélagsins og í nánum tengslum við það í líkingu við STEF."

Í byrjun árs 1969 fóru umræður í gang um þátttöku tónskáldafélagsins í væntanlegri listahátíð í Reykjavík og eftir að tillaga að lögum fyrir listahátíð var lögð fyrir almennanfund 16. mars 1969 var samþykkt að tónskáldafélagið gerðist aðili að væntanlegri Listahátíð. Þegar líða tók á árið voru undirbúnar hugmyndir um samkeppni um tónverk er flytja skyldi á Listahátíð og samkvæmt bréfi frá formanni Tónskáldasjóðs Ríkisútvarpsins, Andrési Björnssyni, var Tónskáldafélagi Íslands veittur styrkur að upphæð 100.000 krónur sem verðlaunafé í samkeppninni. Tónskáldafélag Íslands hefur verið virkur þátttakandi í listahátíðum æ síðan.

Árið 1960 urður viss tímamót í íslenskri tónlistarsögu þegar félagsskapurinn Musica Nova var stofnaður.Var tónlist hinnnar ungu kynslóðar þess tíma tekin til flutnings á tónleikum þess. Áhrifa ungu kynsóðarinnar fór þó ekki að gæta að neinu ráði innan Tónskáldafélagsins fyrr en eftir 1970 en þá komust yngri báráttumenn smátt og smátt til áhrifa innan félagsins.

Viðleitni til að hafna hinu eldra í stað hins yngra kom berlega í ljós í undirbúningi norrænna músíkdaga árið 1972. Samkvæmt tillögu danska tónskáldafélagsins skyldi lögð ofuráhersla á nútímalegt tilraunagildi verkanna sem valin yrðu til flutnings á hátíðinni. Þetta gat stjórn Tónskáldafélags Íslands náttúrlega ekki fallist á, enda voru þá í stjórn þess "eldri tíma menn" hvað varðar tónsmíðastíl. Ljóst yrði með þessum tilllögum dananna að þeir sem ekki væru "nútímalegir" í sköpun sinni ættu enga möguleika á að fá verk sín flutt. Þegar litið er til baka nú er afstaða beggja aðila skiljanleg.

Jón Ásgeirsson tók við formennsku í félaginu árið 1969. Hallgrímur Helgason hafði tekið við formennsku sem varamaður við lát Jóns Leifs en var ekki kosinn formaður á aðalfundinum árið eftir. Á aðalfundi í mars 1970 var Jón Ásgeirsson einróma endurkjörinn formaður.

Um þetta leyti urður STEF menn ráðríkari með hverjum deginum og kom að því að Jóni Ásgeirssyni þótti nóg um völd þeirra. 1969 voru því stjórnir þessara félaga aðskildar og fékk STEF stjórn óháða Tónskáldafélaginu. Leiddi þetta til þess að Jón sagði embætti sínu lausu sem formaður Tónskáldafélags Íslands. Ástæðan var sú að "sem stofnun [þ.e.] T.Í [sé] orðin nær algjörlega háð STEFi og [eigi] undir högg að sækja með allar ákvaranir, enda hef ég verið á ýmsan hátt minntur á þetta af mönnum, sem telja sig sjálfskipaða eigendur fyrirtækjanna og forsvarsmenn ísl. tóndkálda." Við formennsku af Jóni Ásgeirssyni tók Atli Heimir Sveinsson sem hafði verið varaformaður.

Hugur manna til framkvæmda jókst í byrjun áttunda áratugarins. Nýjir menn voru komnir til áhrifa og verður á engan hallað þó nöfn Atla Heimis Sveinssonar og Þorkels Sigurbjörnssonar sé nefn í því sambandi. Strax á fyrsta fundi Atla sem formanns lagði hann ásamt Þorkeli fram tillögur þess efnis að Tónskáldafélag Íslands kannaði þá möguleika að næasta ISCM tónlistarhátíð yrði haldin í Reykjavík og um leið alþjóðaþing tónskálda. Þar sem þessi viðburður var nokkuð einstakur í sögu félagsins er rétt að gera nánari grein fyrir honum hér.